خشکی دهان یکی از مشکلاتی است که هر فردی در برهه ای از زندگی ممکن است با آن مواجه شود. این عارضه سبب ایجاد ناراحتی ها و مشکلات عدیده ای در سلامتی انسان خواهد شد. بزاق دارای آنزیم هایی است که به هضم بهتر غذا کمک می کند.
همچنین بزاق برای محافظت از دندان ها در برابر اسید ترشح شده توسط باکتری های دهان ضروری است. جوانه های چشایی با استفاده از بزاق کارکرد بهتری داشته و فرد مزه ها را بهتر تشخیص می دهد. خشکی دهان در نگاه اول ممکن است ساده به نظر برسد. اما بعد از مدتی می تواند مشکل ساز شده و در روند عادی زندگی فرد اختلال ایجاد نماید. در این مقاله می خواهیم به صورت کامل این مشکل را معرفی کرده و علل و روش های درمان آن را بررسی کنیم.
خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان یا اگزوستوز ما به شرایطی گفته می شود که طی آن غدد بزاقی، بزاق مورد نیاز جهت رطوبت دهان را نمی سازند. در این حالت، حفره دهانی، گلو و لب ها دچار خشکی می شوند. این عارضه می تواند در صحبت کردن فرد اختلال ایجاد کند. زیرا زبان نمی تواند به راحتی در داخل دهان حرکت کند.
سلامت لثه ها و دندان ها با استفاده از خواص ضد میکروبی بزاق تضمین می شود. بنابراین کاهش ترشح بزاق می تواند اثرات منفی روی سلامت لثه ها داشته و عفونت های مختلف را به وجود بیاورد. البته در اختلال اگزوستوما، غدد بزاقی به صورت کامل متوقف نمی شوند. بلکه تنها فعالیت آن ها کمتر خواهد شد.
علائم و نشانه های خشکی دهان کدامند؟
خشکی دهان ممکن است به صورت کوتاه مدت و یا بلند مدت رخ دهد. علائم و نشانه های این اختلال در هر صورت یکی هستند. احساس خشک شدن دهان و چسبندگی اولین و مهم ترین نشانه این عارضه است. در این شرایط گلو و لب ها خشک شده و در ناحیه گلو سوزش و خارش احساس می شود. غدد بزاقی در این حالت بزاق را به صورت کاملا غلیظ ترشح می کنند. ایجاد زخم و شکاف در گوشه های لب از دیگر نشانه های این اختلال هستند. افرادی که دچار اگزوستوما می شوند، به صورت مکرر احساس تشنگی می کنند. در این حالت ممکن است تنفس نیز بسیار دشوار شود.
سایر علائم خشکی دهان عبارتند از:
- خشک شدن چشم ها
- سردرد
- گلودرد
- کاهش حس چشایی
- کاهش اشتها
- سرفه های مکرر
- بوی بد دهان
- آپنه خواب
- سفید شدن زبان
- خشک شدن بینی
دلایل به وجود آمدن خشکی دهان
خشکی دهان دلایل بسیار مختلفی دارد. انواع بیماری ها، داروها، شرایط روحی و روانی فرد می توانند در بروز این عارضه موثر باشند. بالا رفتن سن و مصرف برخی از مواد غذایی و نوشیدنی ها در میزان ترشح بزاق موثر هستند. هر چه سن فرد بالاتر می رود فعالیت غدد بزاقی کمتر می شود. تنفس از راه دهان یکی دیگر از دلایل ایجاد این عارضه است. زیرا در این حالت بزاق تبخیر شده و رطوبت دهان کاهش پیدا می کند. در ادامه مقاله می خواهیم به بررسی برخی از مهم ترین دلایل ایجاد این عارضه بپردازیم.
هیدراته نبودن بدن، مهم ترین عامل خشکی دهان
شاید بتوان اصلی ترین و مهم ترین عامل خشکی دهان را، کمبود آب بدن دانست. هنگامی که آب کافی به بدن نرسد، غدد بزاقی توانایی ترشح کافی بزاق در دهان را نخواهند داشت. در این حالت بدن تمام تلاش خود را برای حفظ آب انجام می دهد. درنتیجه ترشح بزاق از غدد بزاقی کاهش پیدا می کند. هیدراته نگه داشتن بدن مخصوصا در فصل های گرما که تعریق زیاد است، بسیار مهم می باشد. زیرا آب بدن از طریق تعریق از بین رفته و کارکرد غدد باقی با مشکل مواجه می شود.
ابتلا به بیماری هایی که موجب خشکی دهان می شوند
خشکی دهان در میان عوارض ابتلاء به برخی از بیماری ها قرار دارد. دیابت، اختلالات خود ایمنی، فیبروز کیستیک، برفک دهان، آلزایمر، سرطان و … جزء این بیماری ها هستند. یکی از علائم رایج دیابت نوع اول و دوم، خشک شدن دهان می باشد. زیرا افزایش سطح قند خون می تواند بر عملکرد غدد بزاقی تاثیر منفی بگذارد.
سندرم شوگرن، ایدز و آرتریت روماتوئید جزء اختلالات خود ایمنی هستند که مستقیما ترشح بزاق را مختل می کنند. برفک دهان که در اثر نوعی قارچ به وجود می آید، سبب خشکی دهان می شود. شیمی درمانی هایی که برای بهبود سرطان های مختلف انجام می شوند یکی از دلایل عمده این عارضه هستند.
مصرف برخی داروهای شیمیایی
خشکی دهان یکی از اصلی ترین عوارض مربوط به داروهای شیمیایی می باشد. هنگامی که یک داروی شیمیایی را مصرف می کنید عوارض آن ممکن است دامن گیرتان شود. این داروها برای درمان بیماری هایی که برای آنان تهیه شده اند، تجویز می شوند. در حالی که مصرف خود این داروها می تواند آسیب های بیشتری به وجود بیاورد.
مصرف خودسرانه دارو از دیگر دلایل ایجاد اگزوستوز ما است. زیرا زمانی که به صورت خودسرانه دارو مصرف می کنید، عوارض آن بیش از پیش خود را نشان می دهند. داروهای ضد احتقان، ضد حساسیت، ضد درد، ضد افسردگی، ریلکس کننده های عضلات و داروهای درمان فشار خون بالا، جزء این داروها هستند.
استرس زیاد و آسیب به سیستم عصبی بدن
افرادی که همواره در معرض تنش های عصبی، استرس و اضطراب زیادی قرار دارند بیشتر دچار خشکی دهان می شوند. استرس باعث افزایش ترشح هورمون کورتیزول خون می شود که به هورمون استرس معروف است.
زمانی که میزان کورتیزول در بزاق افزایش پیدا می کند باعث ایجاد این عارضه می شود. گاهی مواقع برخی آسیب های عصبی ناشی از حادثه یا جراحی می توانند عملکرد غدد بزاقی را مختل کنند. این آسیب ها بیشتر در ناحیه سر و گردن رخ می دهند. بنابراین بروز اگزوستو ما در این افراد طبیعی است.
تاثیر بارداری در خشکی دهان
زنان باردار در طول بارداری ممکن است بارها با علائم خشکی دهان مواجه شوند. مسلما در دوران بارداری ترشح بسیاری از هورمون ها در بدن تغییر می کند. بنابراین تعادل هورمونی بدن مادر به هم می ریخته و عدم تعادل هورمونی باعث ایجاد اگزوستوما می شود. اگر مادر باردار به دیابت نوع بارداری مبتلا شده باشد ترشح بزاق در دهان بسیار کمتر خواهد شد. بنابراین خانم های باردار لازم است جهت ابتلاء به این عارضه اقدامات لازم را به کار گیرند.
روش های درمان خشکی دهان
روش های مختلفی برای درمان خشکی دهان وجود دارند. برخی از این روش ها خانگی بوده و خود نیز می توانید آن ها را به کار گیرید. اما در موارد نادر تر پزشکان از داروهای تحریک کننده ترشح بزاق استفاده می کنند. این داروها تنها برای افرادی تجویز می شوند که مبتلا به نوع شدیدی از این عارضه هستند.
درمان اگزوستوز ما از طریق تحریک غدد بزاقی جهت ترشح بیشتر بزاق صورت می گیرد. در ادامه مقاله می خواهیم روش های بسیار موثر و بی خطر درمان این عارضه را معرفی کنیم.
نوشیدن آب فراوان
ساده ترین آسان ترین راه درمان خشکی دهان، مصرف زیاد آب است. پزشکان تاکید دارند که هر فرد در طول شبانه روز باید 8 الی 12 لیوان آب بنوشد. البته افرادی که دچار این عارضه هستند لازم است آب بیشتری را مصرف کنند. با مصرف آب زیاد، بدن لزومی جهت حفظ کردن آب نمی بیند. در نتیجه به غدد بزاقی اجازه ترشح بزاق را می دهد.
درمان خشکی دهان با دمنوش زنجبیل
زنجبیل می تواند غدد بزاقی را جهت ترشح بزاق تحریک کرده و خشکی دهان را از بین ببرد. همچنین خواص ضد میکروبی این گیاه جهت ضد عفونی کردن حفره دهان مفید هستند. برای درست کردن این دمنوش، مقداری زنجبیل را با یک لیوان آب جوش در داخل یک قوری بریزید. سپس قوری را به مدت 20 دقیقه روی شعله ملایم قرار دهید. مصرف این دمنوش یک ساعت قبل از خواب موجب تنظیم ترشح بزاق و کاهش استرس و اضطراب می شود.
چای سبز، مفیدترین درمان خانگی خشکی دهان
چای سبز علاوه بر داشتن خواص ضد باکتریایی، می تواند به فعال شدن غدد بزاقی دهان و درمان خشکی دهان کمک کند. خواص ضد باکتریایی، محیط دهان را ضدعفونی کرده و از آسیب رسیدن به دندان ها و لثه ها جلوگیری می کند. همچنین با چای سبز می توان بوی بد ناشی از خشک شدن دهان را برطرف کرد. برای استفاده از این چای، آن را مانند چای معمولی دم کرده و روزانه 2 الی 3 بار مصرف کنید.
مصرف مواد غذایی حاوی اسید سیتریک
اسید سیتریک به عنوان یکی از قوی ترین محرک های ترشح بزاق و درمان خشکی دهان شناخته می شود. مواد غذایی که مزه ترشی دارند، حاوی مقادیر فراوانی اسید سیتریک هستند. مصرف آدامس هایی با طعم ترش و نوشیدنی های ترش مزه همانند آبلیمو و آب پرتقال جهت تحریک غدد بزاقی بسیار مفید می باشند.
روش های پیشگیری از خشکی دهان
اگر نمی خواهید به عارضه خشکی دهان مبتلا شوید لازم است اقدامات پیشگیرانه را به کار گیرید. در ادامه به معرفی مفیدترین اقدامات جهت جلوگیری از این عارضه می پردازیم.
- از مصرف نوشیدنی هایی که کافئین بالایی دارند بپرهیزید.
- مصرف دخانیات و مشروبات الکلی می توانند موجب کمبود آب بدن و در نتیجه خشک شدن دهان شوند.
- هنگام خواب از مرطوب کننده های لب یا همان بالم لب استفاده کنید.
- از خوردن و نوشیدن مواد غذایی پرنمک و پرشکر بپرهیزید.
- میوه و سبزیجات بیشتری مصرف کنید.
