احتمالا بارها نام بیماری شیزوفرنی را به عنوان یکی از اختلالات روحی و روانی شایع شنیده اید. امروزه اختلالات روانی حتی بیشتر از بیماری های جسمی افراد را مبتلا می کنند. استرس زیاد، مشغله های کاری روزانه، سبک زندگی نامناسب و تنش های عصبی و روانی همگی از دلایل افزایش اختلالات روانی هستند.
بیماری شیزوفرنی با نام های اسکیزوفرنی و روان گسیختگی نیز شناخته می شود. تشخیص به موقع اسکیزوفرنی در میزان موفقیت درمان آن بسیار موثر است. آشنایی با علائم این بیماری به شما کمک می کند که هر چه زودتر این اختلال را تشخیص دهید. در این مقاله طبیب یار می خواهیم به صورت کامل معنی شیزوفرنی، علائم آن در بزرگسالان و نوجوانان و روش های درمان آن بررسی کنیم.
شیزوفرنی چیست؟
شیزوفرنی یکی از خطرناک ترین بیماری ها و اختلالات مربوط به روح و روان است. در این بیماری فرد توانایی تشخیص واقعیت و خیال را از هم ندارد. در واقع درک فرد از واقعیت با افراد دیگر فرق می کند. این درک نادرست موجب عملکرد و واکنش نامناسب فرد نسبت به واقعیت می شود. در نتیجه این بیماری به صورت کلی می تواند روی عملکرد صحیح و عاقلانه فرد تاثیر منفی داشته باشد. زیرا فرد نوعی قطع ارتباط با واقعیت را تجربه خواهد کرد.
ضعف حافظه، عدم توانایی تفکر صحیح، عملکرد نامناسب مغز و حواس آن همگی از عوارض شیزوفرنی هستند. تمامی این عوارض، بیمار را در معرض آسیب های شدید روانی و جسمی قرار می دهند. افراد مبتلاء به اسکیزوفرنی، نمی توانند وظایف خود را به خوبی انجام داده و روابط سازنده ای با محیط اطراف و آدم ها برقرار کنند.
دلایل ایجاد بیماری اسکیزوفرنی
دلایل اصلی بیماری شیزوفرنی هنوز به صورت کامل شناسایی نشده اند. یعنی پزشکان دلیل خاص و یگانه ای را برای این بیماری مشخص نکرده اند. اما به گفته پزشکان، عوامل متعددی می توانند دست به دست هم داده و ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش دهند. در این بخش می خواهیم به برخی از دلایل ایجاد بیماری روان گسیختگی اشاره کنیم.
- دلایل ژنتیکی مانند وجود بیماری اسکیزوفرنی در تاریخچه خانوادگی
- مصرف مواد مخدری مانند ماری جوانا، شیشه، حشیش و … حتی به صورت تفریحی
- وجود مشکلاتی در زمان بارداری مانند ابتلا به برخی از بیماری های ویروسی و یا سوء تغذیه.
- استفاده از داروهایی که موجب ایجاد تغییرات مغزی می شوند.
- ابتلاء به بیماری هایی که به مغز و عملکرد آن آسیب می زنند.
علائم شیزوفرنی در بزرگسالان
علائم بیماری شیزوفرنی بسیار متفاوت و متنوع هستند. به صورتی که برخی از افراد ممکن است به اشتباه این علائم را با علائم بیماری هایی همچون افسردگی اشتباه گیرند. علائم اسکیزوفرنی در آقایان در اوایل دهه دوم زندگی نمایان می شوند. یعنی در اوایل بیست سالگی این علائم کم کم خود را نشان می دهند.
در حالی که علائم روان گسیختگی در خانم ها در اواخر دهه دوم زندگی و اوایل دهه سوم زندگی نمایان می شوند. یعنی در آستانه 28 تا 32 سالگی. در ادامه می خواهیم به هر یک از علائم بیماری شیزوفرنی به صورت کامل بپردازیم.
توهم ذهنی، دیداری و شنیداری در شیزوفرنی
توهم ذهنی، دیداری و شنیداری از شایع ترین و متداول ترین علائم بیماری شیزوفرنی هستند. در توهم ذهنی فرد عقاید و افکار نادرست و به دور از واقعیت را تجربه می کند. مثلا ممکن است بیمار فکر کند که کسی قصد کشتن او را دارد و یا او فرد مشهور و معروفی است.
توهم دیداری از دیگر انواع توهم در بیماری شیزوفرنی است. در این حالت فرد ممکن است تصویری را مشاهده کند که دیگران قادر به دیدن آن نیستند. مثلا وجود یک دوست خیالی که با آن حرف می زند، یک نوع توهم دیداری می باشد. از دیگر انواع توهم که از نوع دیداری بیشتر اتفاق می افتد، توهم شنیداری است. در این حالت فرد صداهایی را می شوند که دیگران قادر به شنیدن آن نیستند. این بیماران همواره اصرار دارند که صدایی مدام با آن ها حرف می زند.
آشفتگی ذهن و افکار در روان گسیختگی
آشفتگی ذهنی و داشتن افکار آشفته و نامنظم یکی دیگر از علائم شیزوفرنی است. این بیماران نمی توانند ذهن خود را منسجم کرده و برای انجام کاری تمرکز کنند. پرش فکری آن ها زیاد بوده و همواره رفتارهای غیرطبیعی از خود نشان می دهند. آشفتگی ذهنی باعث می شود که این افراد نتوانند برای انجام دادن یک کار یا یک وظیفه خاص تمرکز کنند. در نتیجه مسئولیت پذیری در این افراد دیده نمی شود. حتی اگر این بیماران مسئولیت پذیر باشند، علائم بیماری اجازه عملکرد صحیح و منطقی را از آنان می گیرند.
عدم انگیزه جهت انجام فعالیت های روزانه
افرادی که به شیزوفرنی مبتلا هستند انگیزه کافی برای انجام امور و کارهای روزانه خود را نخواهند داشت. به همین دلیل بیشتر این بیماران به مرور زمان مشکلات بهداشت فردی و جسمی نیز پیدا می کنند. مثلا این بیماران ممکن است حتی انگیزه کافی برای حمام کردن، مسواک زدن، سرکار رفتن، ورزش کردن و … را نیز نداشته باشند.
تمایل این بیماران بیشتر به سمت تنهایی و خوابیدن در سکوت است. یعنی بیماران اسکیزوفرنی ترجیح می دهند در تنهایی خود مانده و هیچ کار خاصی را انجام ندهند. این علائم روان گسیختگی بسیار مشابه با علائم افسردگی هستند.
یاس و ناامیدی شدید
یاس و ناامیدی شدید را می توان یکی از خطرناک ترین آزاردهنده ترین علائم بیماری شیزوفرنی دانست. بیماران مبتلا به این اختلال هیچ انگیزه و امیدی برای ادامه حیات و زندگی کردن به شیوه عادی ندارند. متاسفانه همین یاس و ناامیدی است که بسیاری از بیماران را به افکاری همانند خودکشی سوق می دهد.
یاس و ناامیدی همچنین موجب کمبود انرژی در فرد شود. زیرا فرد انگیزه کافی برای ادامه زندگی و انجام کارهای روزمره را نداشته و به طبع انرژی آن نیز کاهش پیدا می کند. روان درمانی موجب کاهش حس یاس و ناامیدی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می شود.
ارائه رفتار و گفتار غیرطبیعی در اسکیزوفرنی
افرادی که به شیزوفرنی مبتلا هستند در برهه هایی ممکن است رفتارها و گفتارهای غیرطبیعی از خود نشان دهند. مثلا بروز رفتارهای بچگانه، لجبازی، مقاومت در برابر قوانین و قانون شکنی و … جزء این رفتارها هستند.
بی تفاوتی در هنگام صحبت کردن و تغییر نکردن حالات چهره و عدم واکنش طبیعی نسبت به اتفاقات در این بیماران مشاهده می شود. گفتار غیرطبیعی همانند هذیان در برخی از مبتلایان رخ می دهد. مثلا ممکن است فرد حرف های کاملا بی ربط بزند و یا همواره با خودش صحبت کند. زیرا بیمار بر روی گفتار و افکار خود هیچ گونه کنترلی ندارد و این علائم به صورت غیرارادی هستند.
علائم بیماری شیزوفرنی در نوجوانان
علاوه بر بزرگسالان، نوجوانان نیز به میزان زیادی در خطر ابتلا به شیزوفرنی قرار دارند. برخی از علائم اختلال در این سن ممکن است با علائم روانی دوران بلوغ اشتباه گرفته شود. زیرا بسیاری از علائم آن به هم شباهت دارند. علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان مانند علائم این بیماری در بزرگسالان هستند. اما نوجوانان کمتر توهم ذهنی و شنیداری را تجربه می کنند. بلکه بیشتر توهم آن ها مربوط به شنیداری است.
- گوشه گیری از اجتماع و دورهمی های دوستانه و خانوادگی
- کاهش عملکرد در تحصیل، درس خواندن و مدرسه
- بی انگیزه بودن و احساس یاس و ناامیدی
- خوابیدن به میزان زیاد و یا کم خوابیدن
- بدخلقی کردن و افسردگی
- عدم داشتن ذوق و اشتیاق کافی
آیا بیماری شیزوفرنی قابل درمان است؟
بسیاری از افراد این سوال را دارند که آیا بیماری شیزوفرنی قابل درمان است یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که گاهی اوقات بله و گاهی اوقات هم خیر! میزان موفقیت درمان اسکیزوفرنی بستگی به شدت بیماری، نوع رویکرد درمانی، سن فرد، انگیزه بیمار برای بهبودی، تبحر پزشک و … دارد. به صورت کلی بیماری شیزوفرنی به صورت کامل و قطعی درمان نمی شود. بلکه تنها امکان کنترل و عدم پیشرفت آن وجود دارد. بنابراین علائم روان گسیختگی را می توان با استفاده از روش های درمانی مختلف کنترل کرد و کاهش داد. در ادامه می خواهیم به معرفی انواع روش های درمان بیماری شیزوفرنی بپردازیم.
روان درمانی برای بهبود علائم اسکیزوفرنی
یکی از بهترین روش های درمان شیزوفرنی که برای بیشتر بیماران مبتلا به این اختلال انجام می شود، روان درمانی است. در روان درمانی، روانشناس متخصص با استفاده از تکنیک هایی مخصوص، اقدام به کاهش و کنترل علائم بیماری می کند. به این طریق که با حرف زدن و صحبت کردن با فرد بیمار سعی در آرام کردن و نزدیک کردن آن به دنیای واقعی را دارد. در بیشتر مواقع، روان درمانی همراه با روش هایی همچون دارو درمانی انجام می شود. زیرا روان درمانی به شدت می تواند در درمان بیماری اسکیزوفرنی به وسیله دارو موثر عمل کند.
استفاده از دارو برای درمان شیزوفرنی
از دیگر روش های درمانی که برای بهبود علائم شیزوفرنی انجام می شود، دارو درمانی است. برخی از داروهای شیمیایی به صورت چشمگیری می توانند به کاهش علائم اسکیزوفرنی کمک کنند. این داروها به صورت مستقیم روی عملکرد مغز و اعصاب تاثیر دارند. نوع داروها و میزان دوز آن ها بستگی به شدت بیماری، شرایط بیمار و صلاح دید روانپزشک دارد. این داروها می توانند افکار فرد را آرام کرده و تنش ها و توهم های مختلف را از آن دور کنند. البته این داروها عوارض مربوط به خود را دارند. بنابراین بهتر است با احتیاط و تنها زیر نظر پزشک آن ها را مصرف کنید.
سخن آخر
در این مقاله به صورت کامل به معرفی بیماری روانی شیزوفرنی، علائم آن در بزرگسالان و نوجوان و روش های درمانی آن پرداختیم. هر چه سریع تر برای درمان این بیماری اقدام شود، امکان پیشرفت و شدت یافتن آن کمتر خواهد شد. روش های روان درمانی و دارو درمانی در کنار هم می توانند برای بهبود علائم اسکیزوفرنی موثر باشند.
