در گذشته که علم پزشکی پیشرفت زیادی نداشت، باروری و فرزنددار شدن برای برخی از زوجین یک آرزو بود. اما امروزه با ایجاد روش هایی همچون اسپرم اهدایی و تخمک اهدایی تقریبا هر زوجی می توانند صاحب فرزند شوند. هر چند که این فرزند از لحاظ بیولوژیکی متعلق به یکی از آن دو نباشد. اما با این وجود به عنوان آخرین روش جهت فرزندآوری شناخته می شود.
احتمالا بارها در مورد بانک اسپرم و اهدای اسپرم چیزهای زیادی به گوشتان خورده است. اما اطلاعات کافی و دقیق در مورد آن نداشته اید. در این بخش می خواهیم به صورت کامل به معرفی اسپرم اهدایی، چگونگی اهداء، شرایط استفاده از آن و نحوه بارداری با این اسپرم بپردازیم. در پایان حکم شرعی و قانونی این نوع بارداری را نیز بررسی خواهیم کرد.
اسپرم اهدایی به چه معناست؟
اسپرم اهدایی، به اسپرم هایی گفته می شوند که از مایع منی فرد اهداء کننده جدا شده و برای باروری تخمک دیگر از آن بهره می برند. در واقع این اسپرم ها از مایع منی فرد استخراج می شوند. سپس با روش های مخصوصی با تخمک دیگری لقاح داده خواهد شد. در این روش فرد اهداء کننده اسپرم و زوجین گیرنده هیچ ارتباطی با هم نداشته و با هم آشنایی پیدا نمی کنند. زیرا فرد اهداکننده تنها با مرکز مورد نظر در ارتباط است. بنابراین اطلاعات آن توسط مرکز مورد نظر به صورت محفوظ شده باقی خواهند ماند.
اسپرم اهدایی بعد از اهداء شدن تحت تغییرات آزمایشگاهی مخصوصی قرار گرفته، سپس برای لقاح استفاده می شود. جالب است بدانید که از اسپرم های هر اهداء کننده نهایتا برای ایجاد 15 بار لقاح بهره می برند. برای هر زوجینی، تنها از اسپرم های مرد اهداء کننده ای استفاده می شود که از لحاظ ظاهری بیشترین شباهت را به زوجین داشته باشد. در واقع پزشک تعین می کند که اسپرم چه فردی برای لقاح استفاده شود.
چه زوج هایی می توانند از اسپرم اهدایی استفاده کنند؟
هر زوجی برای فرزند دار شدن نمی توانند از اسپرم اهدایی استفاده کنند. بنابراین استفاده از این روش باروری شرایط خاص خود را دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم.
- زن از نظر فیزیولوژیکی کاملا سالم و بارور باشد. اما مرد فاقد قدرت باروری باشد. یعنی اسپرم نداشته باشد و یا اسپرم های آن ناسالم باشند. به زبانی دیگر مرد عقیم بوده و نمی تواند زن را بارور کند.
- مرد دارای بیماری خطرناک بوده و احتمال انتقال آن به جنین از طریق باروری وجود داشته باشد. بیماری هایی مانند ایدز جزو این اختلالات هستند.
- اگر مرد دارای نقض ژنتیکی یا بیماری ارثی مادرزادی باشد، احتمال انتقال آن به جنین نیز وجود خواهد داشت. در این حالت ریسک حاملگی با اسپرهای آن مرد بالاست.
- اگر مرد در کروموزوم های DNA خود دارای نقص ژنتیکی باشد، زوجین می توانند از اسپرم اهدایی بهره ببرند.
در برخی از کشورهای جهان امکان استفاده زن های مجرد از اسپرم های اهدایی جهت بزرگ کردن فرزند به صورت تک والد قانونی است. اما چنین امری در بسیاری از کشورها همچون ایران غیرقانونی می باشد.
اسپرم اهدایی چگونه برای بارداری استفاده می شود؟
شاید برای شما هم سوال باشد که چگونه از اسپرم اهدایی جهت بارداری استفاده می کنند. انتقال اسپرم به تخمک زن و ایجاد بارداری به دو روش آی وی اف (IVF) و آی یو آی (IUI) انجام می شود. در ادامه به معرفی هر یک از این روش ها می پردازیم.
روش IVF
در آی وی اف لقاح مصنوعی، در محیط آزمایشگاه و کاملا به صورت مصنوعی انجام می شود. یعنی تخمک با روش جراحی از رحم زن گرفته می شود. سپس اسپرم ها با تخمک زن در محیط آزمایشگاه لقاح داده خواهند شد. پس از رشد تخمک بارور شده و آمادگی آن، تخمک بارور شده را به رحم زن منتقل می کنند.
روش IUI
در آی یو آی تخمک از رحم زن جدا نشده و لقاح به صورت کامل درون رحم انجام می شود. در این روش ابتدا احتمال آزادسازی تخمک از تخمدان زن را با استفاده از مصرف برخی داروها افزایش می دهند. سپس اسپرم مورد نظر به داخل رحم زن تزریق می شود. در نتیجه بارداری صورت گرفته و روند بارداری به صورت طبیعی در بدن مادر طی خواهد شد.
شرایط لازم برای اهدای اسپرم چیست؟
یکی از نگرانی های زوجین هنگام استفاده از اسپرم اهدایی، سالم نبودن اسپرم است. زیرا زوجین باید اطمینان کامل داشته باشند که اسپرم فرد مورد نظر از هر نظر سالم و جنین به دنبال آمده فاقد بیماری های ارثی خواهد بود. البته بروز بیماری ارثی در جنین تنها مختص به اهداء کننده اسپرم نیست. بلکه ژنتیک مادر نیز در آن موثر است.
فردی که اسپرم خود را اهداء می کند باید از هر نظر سالم بوده و مورد تایید پزشک باشد. از این رو داشتن شرایط زیر برای فرد اهداء کننده اسپرم لازم و ضروری است.
سن مناسب
بهترین سن برای اهداء اسپرم بین 20 تا 35 سال می باشد. زیرا اسپرم ها در این سن در بهترین حالت خود قرار داشته و دارای سرعت مناسبی جهت بارور کردن تخمک هستند.
سلامت جسمی
فرد باید فاقد هر گونه بیماری زمینه ای، ارثی و قابل انتقال به جنین باشد. سلامت جسمی فرد از طریق انجام آزمایش ها تایید می گردد.
سلامت روانی
داشتن سلامت روانی به اندازه سلامت جسمی مهم است. زیرا بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی بیشتر ارثی هستند. همچنین عدم سلامت روانی می تواند بر کیفیت اسپرم اهدایی تاثیر منفی داشته باشد.
موفقیت در تست اسپرموگرام
این تست، آزمایشی است که بر اساس آن میزان اسپرم های فرد اهداء کننده و سلامت آن ها بررسی می شود.
سبک زندگی سالم
فرد اهداء کننده باید فاقد اعتیاد به هر گونه مواد مخدر، دخانیات و مشروبات الکلی باشد. همچنین داشتن تغذیه سالم برای فرد اهداء کننده ضروری است.
رضایت قلبی و آگاهی فرد
رضایت قلبی و آگاهی فرد برای اهداء اسپرم و آگاهی او در این زمینه الزامی است. زیرا نمی توان بدون اجازه از یک فرد از اسپرم های او برای بارور کردن شخص دیگری استفاده کرد.
آزمایش های مهم قبل از اهدای اسپرم
پزشک معالج جهت اطمینان از سلامت بدنی فرد اهداء کننده اسپرم اهدایی آزمایش هایی را از او می گیرد. در واقع بر طبق این آزمایش ها است که پزشک تصمیم می گیرد اسپرم فرد به درد اهداء کردن می خورد یا خیر. این آزمایش ها به صورت زیر هستند.
- آزمایش اسپرموگرام
- آزمایش ابتلاء به ویروس HIV
- آزمایش مربوط به عفونت ها و بیماری های جنسی
- آزمایش گروه خونی و موارد وابسته به سلامت خون فرد
- آزمایش هپاتیت ب و هپاتیت ث
اسپرم های مرد چگونه اهدا می شوند؟
شاید کنجکاو باشید که بدانید که اسپرم اهدایی اصلا چگونه اهداء می شود؟ یا به زبانی دیگر اسپرم چگونه از فرد اهداء کننده گرفته می شود؟ اهدای اسپرم معمولا در چند مرحله انجام خواهد شد. فرد اهداء کننده قبل از اهداء نباید به مدت 2 یا 3 روز انزال داشته باشد. در ابتدا مایع منی از فرد اهداء کننده با استفاده از خودارضایی گرفته می شود. سپس مایع منی در آزمایشگاه به مدت شش ماه فریز خواهد شد. بعد از شش ماه مجددا فرد باید آزمایش های مربوط به ایدز یا عفونت های جنسی را تکرار کند. در این مدت مایع منی از حالت فریز خارج شده و میزان مقاومت اسپرم در برابر فریز و وضعیت کیفیت آن بررسی می شود.
در روز خاصی که نیاز به لقاح باشد، فرد اهداء کننده با کلینیک مراجعه کرده و اسپرم خود را اهداء می کند. زمان تخمک گذاری زن هم بررسی شده و در همان برهه زمانی به کلینیک مراجعه می کند. در این زمان عمل لقاح تخمک با اسپرم اهدایی با یکی از دو روش IVF یا IUI انجام خواهد شد.
درصد موفقیت بارداری شدن با اسپرم اهدایی چقدر است؟
میزان درصد موفقیت بارداری با اسپرم اهدایی به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان درصد خاصی برای آن تعیین کرد. نوع کیفیت اسپرم، میزان آمادگی زن برای بارداری، سلامت تخمک زن، روش انتقال اسپرم و … جزء این عوامل هستند. با این حال بسیاری از پزشکان درصد موفقیت بارداری با این روش را 60 الی 80 درصد عنوان می کنند.
چه مراکزی اسپرم اهدایی را ارائه می کنند؟
اگر می خواهید برای بارداری و فرزنددار شدن از اسپرم اهدایی استفاده کنید، باید به مراکز خاصی رجوع کنید. بانک های اسپرم و کلینیک های ناباروری جزء مراکزی هستند که اسپرم های اهدایی را به زوجین ارائه می کنند. با مراجعه به این مراکز و دریافت مشاوره می توانید با شرایط دریافت اسپرم اهدایی و سایر پیچ و خم های این راه بهتر آشنا شوید.
حکم شرعی استفاده از اسپرم اهدایی چیست؟
بسیاری از افراد در مورد حکم شرعی استفاده از اسپرم اهدایی سوال دارند. البته حق هم دارند. زیرا در این روش از اسپرم مرد غریبه برای باردار شدن زن استفاده می شود و فرزند حاصله از لحاظ ژنتیکی هیچ ربطی به زوج (شوهر زن) نخواهد داشت. بلکه جنین تمام ویژگی های خود را 50-50 از زوجه و مرد اهداء کننده می گیرد. در فقه اهل سنت به صورت کلی استفاده از این روش غیر جایز و حرام شمرده می شود.
در واقع علمای اهل سنت اصلا استفاده از اسپرم و تخمک اهدایی را توصیه نمی کنند. اما در فقه شیعه انعطاف پذیری هایی در این باره وجود دارد. در واقع زوجین طبق شرایط خاصی می توانند از اسپرم اهدایی استفاده کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد بهتر است سوالات خود را از مرجع تقلید خود بپرسید.
جمع بندی
در این مقاله به صورت کلی به معرفی اسپرم اهدایی، چگونگی استفاده از آن و شرایط اهدای اسپرم پرداختیم. فراموش نکنید جنینی که از این طریق به دنیا می آید از لحاظ قانونی بدون مشکل است و به عنوان فرزند زوجین شناخته می شود. همچنین جنین از مرد اهداء کننده یعنی پدر بیولوژیکی خود هیچ ارثی نمی برد.
اسپرم اهدایی چیست
زوج‌هایی که ناباروری اونها به علت نداشتن اسپرم شوهر یا اینکه و شوهر اسپرم داره ولی اسپرم‌ها تماما مرده و بی‌حرکت می‌تونن با گرفتن اسپرم اهدایی از نعمت بچه‌دار شدن بهره‌مند بشن بهترین روش انجام این کار که ساده ارزان و مطابقا علمی باشه تلقیح در رحم به روش آی یو آی است .
لازمه بدونید که تلقیح اسپرم اهدایی از نظر شرعی طبق نظر شش نفر از مراجع تقلید بلامانع از نظر ژنتیک و پزشکی هم کاریست کاملا معقول و قابل قبول و در تمام مراکز ناباروری کشورهای پیشرفته‌ی دنیا انجام میشه برای این کار افرادی به عنوان اهداکننده اسپرم انتخاب میشن که هیچ گونه بیماری ارثی و با گرداننده باشند و خوش‌تیپ و زیبا و باهوش باشند در مطب های گوناگون این کار با در نظر گرفتن مسایل قانونی و پزشکی انجام میشه
روش تلقیح اسپرم اهدایی
اول مقادیر مکمل و داروی تخم‌گذاری داده میشه تا تخمک‌های بهتر و بیشتری تولید بشه بعد روز دهم تا سیزدهم سیکل ماهانه جهت پی بردن به وضعیت تخمک‌گذاری سونوگرافی تهیه میشه و بسته به اینکه اندازه‌ی فولیکولار چقدر باشه تصمیم گرفته میشه که چه روزی تلقیح اسپرم باید انجام بشه .
تلقیح اسپرم در مطب به روش آ یو آی انجام میشه این روش تزریق چون درد نداره نیازی به بیهوشی یا مصرف قرص مسکن نداره نیم ساعت در مطب استراحت می‌کنید و در منزل می روید نیازبه فقط نیست انجام به انجام کارهای خانه‌داری اشکالی نداره فقط از انجام کارهای سنگین و ورزش‌های پریشی یا سنگین باید خودداری کنید .
مسایل قانونی و شرعی اسپرم اهدایی
تلقیح اسپرم اهدایی غیرقانونی نیست و اگر از کسی شنیدید که این کار غیرقانونی گوینده یا ناآگاه است یا آگاهانه میخواد شما ر به غلط به سمت گرفتن جنین اهدایی تشویق کنه کار غیرقانونی به اقدامی گفته میشه که توسط مجلس شورای اسلامی منع شده باشه و برای انجام دهنده‌ی آن کار مجازات تعیین شده باشه مثل سرقت کلاهبرداری سقط جنین و چندتا چیز دیگه از نظر شرعی هم تلقیح اسپرم اهدایی توسط شش نفر از مراجع محترم تقلید شیعه جایز دانسته شده بنابراین هیچ کار غیرشرعی صورت نمی‌گیره .
مقایسه‌ی اسپرم اهدایی با جنین اهداییی
زوج‌هایی که به علت نداشتن اسپرم شوهر بچه‌دار نمیشن و در مراکز باروری به آن‌ها پیشنهاد گرفتن اسپرم اهدایی یا جنین اهدایی میشه اطلاعات کافی در مورد هر دو روش داشته باشن و بهتر و صحیح‌تر بتونن گزینه‌ی مناسب و ارزان تر را انتخاب کنند در اهدایی چون اسپرمی که در رحم تلقیح میشه با تخمک خودتون لقاح پیدا می‌کنه بچه‌ای که بعدا به وجود میاد شباهت بیشتری به خودتون پیدا می‌کنه و تعلق خاطر بیشتری نسبت به این بچه در خانواده به وجود میاد .
در صورتی که اگر از جنین اهدایی استفاده کنید چون اسپرم و تخمک هر دوش از غریبست احتمال این که به هیچ شباهتی به شما پیدا نکنه زیاد و این عدم شباهت موجب صلب آرامش شما میشه و از میزان علاقه و محبت شما به بچه کم می‌کنه مضافا اینکه هزینه‌ی گرفتن اسپرم اهدایی بسیار ارزان‌تر از جنین اهدایی بنابراین توصیه‌ی اکید ما به شما زوج گرامی که فاقد اسپرم هستید اینه که از اسپرم اهدایی استفاده کنید
سلامتی فرد اهداکننده‌ی اسپرم
یعنی می‌خوان صد در صد از سلامتی اهداکننده مطمین باشن و هیچگونه نگرانی در مورد انتقال بیماری از اهدا کننده به خانم نداشته باشند در پاسخ عرض کنم که همون‌طور که در مقاله‌ی اسپرم اهدایی هم نوشتیم ما کسانی را به عنوان اهدا کننده قبول می‌کنیم که علاوه بر داشتن ضریب هوشی مناسب و هیکل متناسب و چهره‌ی مقبول هم خودش سالم باشه و هم توی فامیلش بیماری ارثی وجود نداشته باشه. دکتر عنایت الله ایزدی متخصص ناباروری مردان در اصفهان جهت مشاوره می توانید به آدرس ایشان مراجعه نمایید.
یکی از معیارهای ما در انتخاب اهداکننده اسپرم اینه که جوونی باشه اهل درس و کار اگه کسی وقتشو به بطالت بگذرونه یا مثلا سیگاری باشه قبول نمی‌کنیم آزمایشات مفصل خونی هم ازشون می‌گیریم که بیماری‌های مثل ایدز هپاتیت تالاسمی اعتیاد و یه سری بیماری‌های دیگه نداشته باشن .
بنابراین خیالتون صددرصد راحت باشه که اهدا کنندگان ما هیچ مشکلی ندارند و اگر خدایی نکرده فرزندی که از اسپرمید کنندگان مطب ما به دنیا میاد مشکلی داشت در مراجع پزشکی مثل سازمان نظام پزشکی با آزمایش دی ان آ ثابت می‌کنیم که اسپرم از این شخص گرفته شده و ثابت می کنیم هم خودش سالمه و هم بیماری ارثی وجود نداره و بنابراین بیماری این فرزند هیچ ربطی به اهدا کننده اسپرم نداره آرزوی بی ما اینه که تمام زوج‌های بدون فرزند وجهیس از اینجا به پاگیری و در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنیم